Nowotwór - czyli neoplazma to nieprawidłowy rozrost tkanki, niepodporządkowany prawidłowym czynnościom organizmu. Nieprawidłowe komórki wypierają tkanki zajętego narządu, niszcząc je. Z czasem komórki nowotworowe z pierwotnego ogniska przenoszą się przez naczynia limfatyczne i krwionośne do innych części organizmu, tworząc ogniska wtórne, czyli przerzuty.

Jedną z przyczyn powstawania nowotworów są zwyczaje żywieniowe i sposób przechowywania produktów spożywczych. Z wyliczeń statystycznych wynika, że ok. 30 – 40 proc. zachorowań na nowotwory wśród mężczyzn i ok. 60 proc. u kobiet, wiąże się to ściśle ze sposobem odżywiania. Stąd wniosek, że wielu zachorowań udałoby się uniknąć stosując zapobiegawczą dietę. Od sposobu żywienia zależą głównie występujące częściej w społeczeństwach dobrobytu, nowotwory: jelita grubego, odbytnicy, żołądka, piersi, prostaty. Uważa się, że w profilaktyce chorób nowotworowych wprowadzenie modelu odżywiania typowego dla obszarów morza śródziemnego znacznie zmniejszyłoby liczbę zachorowań. Dieta śródziemnomorska to dieta z niewielkim udziałem mięsa i tłuszczów zwierzęcych, bogata natomiast w produkty zbożowe, warzywa, owoce, olej i oliwę z oliwek. Naukowcy uważają, że żywienie bogate w węglowodany skrobiowe, substancje balastowe (błonnik pokarmowy), antyoksydanty, flawonoidy (warzywa i owoce) przy niewielkim spożyciu tłuszczów, cukrów prostych i dwucukrów oraz białka zwierzęcego może chronić przed nowotworem. Do powstania nowotworów usposabia także nadmiar tłuszczów (nie powinny pokrywać więcej niż ok. 30proc. zapotrzebowania kalorycznego). Im więcej w diecie tłuszczów, tym więcej wydziela się w organizmie kwasów żółciowych potrzebnych do ich trawienia, które w przebiegu dalszych przemian przyczyniają się do powstania raka. Niekorzystne dla zdrowia, prawdopodobnie rakotwórcze, są pewne substancje konserwujące(min. saletra). Sól, spożywana w nadmiarze, drażniąc błonę śluzową żołądka i jelit prowadzi do jej stanów zapalnych i zwiększenia przepuszczalność dla substancji szkodliwych. Szkodliwemu działaniu na organizm karcinogenów, (czyli czynników rakotwórczych) można przeciwdziałać. Produktami, które chronią przed rakiem są, głównie warzywa i owoce, bogate w antyoksydanty – witaminy A, C, E i flawonoidy. Duże znaczenie w zapobieganiu nowotworom jelita grubego ma błonnik, który wypełnia jelita, izoluje ich błony od szkodliwych substancji, związków toksycznych. Przyspiesza też perystaltykę jelit, skracając czas zalegania resztek strawionych pokarmów, a więc czas działania szkodliwych czynników.

Witaminy „antyrakowe” i ich źródła:
Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że witamina A hamuje wzrost i rozwój nowotworów zwłaszcza piersi pęcherzyka żółciowego, skóry i płuc. Witamina ta, szczególnie beta – karoten, jest antyoksydantem niszczącym wolne rodniki. Dowiedziono naukowo, że ludzie posiadający niski poziom beta-karotenu częściej zapadają na nowotwory.
Źródła: marchewka, szpinak, dynia, melony, sałata zielona, ryby, tran, żółte i zielone owoce, groszek zielony, fasolka szparagowa, jaja, mleko i jego produkty, wątroba, zioła zwłaszcza dziurawiec i pokrzywa.

Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych dowiodły, że niedobór witamin z grupy B, a dokładniej kwasu foliowego, zwiększa ryzyko zachorowania kobiet na raka szyjki macicy. Także witaminy B2 i B12 wykazują działanie ochraniające przed wystąpieniem choroby nowotworowej.
Źródła: kwas foliowy: zielone liście warzyw, marchew, drożdże, ziarna pszenicy, wątroba, żółtka, jaj, dynia, awokado, groch, ciemne mąki z grubego przemiału B2 – drożdże, podroby, mleko, sardynki, ser, jaja, chude mięso, zielone warzywa, całe ziarna B12 – wątroba, nerki, małże, ostrygi, sardynki, śledzie, ser biały.
To nie przypadek, że pacjenci chorzy na raka mają na ogół duże niedobory witaminy C. Jej podawanie w trakcie leczenia nowotworów korzystnie wpływa na przebieg terapii. Dowiedziono, że zapobiega ona szczególnie nowotworom: gardła, jamy ustnej, trzustki, żołądka, piersi, odbytu i szyjki macicy.
Źródła: owoce róży, natka pietruszki, słodka surowa papryka(czerwona i zielona), różne odmiany kapusty, kalafior, kalarepa, owoce jagodowe, szczególnie czarne porzeczki, owoce cytrusowe, a także ziemniaki zwłaszcza jesienią.
Witamina E, jest ważnym antyoksydantem. Ochrania też witaminę C przed zniszczeniem, powinna więc być podawana w jej "towarzystwie". Chroni nie tylko przed chorobami nowotworowymi, ale i utratą równowagi psychicznej i chorobami serca. Działa korzystnie w połączeni z selenem.
Źródła: kiełki pszenicy, kukurydza, olej wyciśnięty na zimno z ziaren tych roślin, tran, oliwa, krewetki, liście pokrzywy, mięty, ziarna słonecznika, orzechy włoskie i ziemne, soja, wątroba.
Dieta antynowotworowa nie tylko zapobiega chorobom nowotworowym, ale ma również duże znaczenie w trakcie leczenia chorych, ponieważ w dużym stopniu zwiększa szansę ich wyleczenia. Nieprawdą jest, że ludzie dotknięci tą chorobą powinni jadać potrawy wysokokaloryczne, dużo tłuszczów, białka. Celem diety antyrakowej jest uaktywnienie odporności i poprawa przemiany materii. Jednak nie może być ona jedyną ani nawet główną metodą leczenia tych poważnych schorzeń, może tylko wspomagać terapię zasadniczą.

Wskazówki dietetyczne:
1.Nie przejadać się. Im więcej pokarmów spożywamy, tym więcej wprowadzamy do organizmów różnych zanieczyszczeń chemicznych, które są efektem skażenia środowiska, stosowania konserwantów, nawozów, środków ochrony roślin.
2.Wybierać produkty o wysokiej wartości biologicznej, ale niskiej kaloryczności. Ograniczyć spożywanie pokarmów dostarczających tzw. pustych kalorii – bez witamin i soli mineralnych (cukier, słodycze), a także białe pieczywo, ryż łuskany, sery topione, konserwy, mięsa peklowane, wędzone oraz wszystkie te, które utraciły swoją wartość wskutek obróbki.
3.Urozmaicać pożywienie.
4.Świeże owoce i jarzyny w postaci surówek i soków, ziemniaki i pełne ziarno powinny stanowić zasadniczą część posiłków.
5.Ograniczyć spożywanie tłuszczów, także do przyrządzania potraw.
6.Białko dostarczać organizmowi poprzez spożywanie nabiału produktów roślinnych, ryb, a w mniejszym stopniu mięsa.
7.Ograniczyć spożywanie soli i środków konserwujących zawierających sód. Do przyprawiania potraw używać: ziół, cytryny, cebuli, czosnku, chrzanu.
8.Pić stosunkowo wiele napojów (niesłodzonych) – wody mineralnej, herbatek owocowych i ziołowych, soków warzywnych i owocowych.
9.Potrawy przygotowywać w prosty sposób, nie niszcząc ich wartości biologicznych. Jeść dużo surówek.
10. W miarę możliwości wybierać produkty spożywcze pochodzące z upraw niezniszczonych ekologicznie.
11.Starannie przechowywać produkty i potrawy, a najlepiej zjadać je zaraz po sporządzeniu posiłku.
 Opracowała: Agnieszka Tatr, starsza dietetyczka.
Źródło:
1 „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka” – mgr Helena Ciborowska, mgr Anna Rudnicka
2.”Diety w różnych chorobach” – Teresa Będkowska, Krystyna Rożnowska